Quốc gia khởi nghiệp - Dan Senor & Saul Singer

Quốc gia khởi nghiệp kể những câu chuyện không chỉ về Israel mà về những con người dẫn đầu, tiên phong vĩ đại, những tư tưởng vượt tầm thời đại, những láng giềng xung quanh hay đối chiếu những họ hàng Homo sapien ở xa như Singapore, Phần Lan, Mỹ,..với tư liệu đúng đắn được xâu kết thành một chuỗi các sự kiện thúc đẩy sự phát triển thần kỳ của Israel.

Có một nhân vật mà bạn không thể không ghi nhớ khi đọc cuốn sách này. Đó chính là Shimon Peres – người được mệnh danh là người Israel nổi tiếng nhất thế giới, hai lần giữ chức vụ thủ tướng và từng đoạt giải Nobel Hòa bình. Đồng thời, ông được xem là cây đại thụ trên Diễn đàn Kinh tế Thế giới Davos, người giúp dân tộc Do Thái từ đống tro tàn, người truyền lửa khởi nghiệp cho toàn dân tộc Do Thái.

Petes cùng người bạn vong niên của mình, David Ben-Gurion trở thành cặp bài trùng công nghệ nổi tiếng khắp Israel. Họ từng mơ mộng về công nghiệp hàng không trong khi cả nước nói rằng:”Chúng ta thậm chí còn không làm được chiếc xe đạp”.

Họ từng mơ mộng về công nghiệp hạt nhân trong khi bộ trưởng tài chính vẫn giữ vững niềm tin vào xuất khẩu dệt may, nói với Peres:”Rất may là ông gặp tôi. Tôi sẽ đảm bảo là ông không nhận được một xu nào”.

Peres và Ben-Gurion tự tài trợ dự án và chuyển hướng sang các sinh viên ở Technion thay vì các nhà khoa học đã thành danh. Kết quả tất yếu, Israel nhanh chóng đứng thứ 10 thế giới về số lượng bằng sáng chế đồng thời là một quốc gia hạt nhân vào năm 2005.

Ông chính là bài học, là khuôn mẫu của tinh thần start-up trong Quốc gia khởi nghiệp. Peres chỉ ra rằng khi bạn bé nhỏ, đừng vội nản chí. Tầm nhìn mới là thứ quyết định thực lực. Thay vì sợ hãi trước những mặt tiêu cực, hãy đương đầu hoặc tận dụng. Từ việc thiếu thị trường nội địa và khu vực cho đến sự tẩy chay và các cuộc bạo loạn, Peres chưa bao giờ nghĩ đó là lực cản, ông cho đó là trợ lực, là sức bật tối ưu nhất để rèn luyện không chỉ con người mà chính quốc gia đó bắt đầu hành trình khởi nghiệp của chính mình.

Israel – Quốc gia của Sự mờ nhạt về cấp bậc

Chúng ta hay thắc mắc làm sao Israel có thể vươn mình dậy trước sự đói nghèo, sự nhăm nhe của các quốc gia Ả Rập, sự lãnh đạm hờ hững của Mỹ? Dan Senor & Saul Singer sẽ đưa cho bạn câu giải thích hợp lý, sâu sắc và triết lý để giải quyết vấn đề trong Quốc gia khởi nghiệp.
 

Ở trong quân đội Israel, bạn phải tự suy nghĩ, đưa ra những quyết định sống còn, tuân thủ kỷ cương như chiến trường trong thế giới kinh doanh. Đôi khi kinh nghiệm phải được thay thế bằng tầm nhìn. Cũng do cách giáo dục như vậy, Israel trở thành nơi có tỉ lệ người vào đại học sau khi giải ngũ rất lớn, hơn bất kỳ nơi đâu trên thế giới. Quân ngũ chính là lò rèn ra tinh thần khởi nghiệp. Còn Peres chính là người nâng đỡ những giấc mơ đó.

Quốc gia khởi nghiệp khiến chúng ta nhân ra nếu người Israel đề cao tinh thần Chutzpah vừa nóng nảy, cộc cằn, thẳng tính, tháo vát thì người Việt Nam luôn đề cao sự kín kẽ, cả nể, sợ đụng chạm.

Nếu người Israel dám trao quyền hạn vượt cấp, biết được bí mật quốc gia, tranh luận đến cùng, trao đổi thẳng thắn với cấp trên thì người Mỹ cấp dưới vừa nhìn thấy cấp trên sẽ sợ hãi không dám bày tỏ quan điểm cá nhân.

Đó chính là nghệ thuật chất vấn, là sự mờ nhạt cấp bậc giúp Israel đào tạo ra những con người không màng tới cấp bậc, chỉ màng tới cái đúng và cái sai, luôn hướng để tinh thần sáng tạo, tinh thần khởi nghiệp.

Chutzpah là hết sức bình thường

Chutzpah theo ngôn ngữ Slavơ của người Đức đã thất truyền tức là “táo bạo, gai góc, trắng trợn, thần kinh, vô liêm sỉ mà không một ngôn ngữ nào có thể miêu tả chính xác”. Sự táo bạo đó của người Israel xuất hiện từ sinh viên đại học nói chuyện với giảng viên, nhân viên thách thức ông chủ, binh lính chất vấn quan chỉ huy đến thư ký “sửa lưng” các bộ trưởng chính phủ.

Họ dường như sinh ra và được nuôi lớn bằng việc nghi ngờ những cái có sẵn. Trong khi ở rất nhiều nước, đó là thứ không thể nào chấp nhận. Bởi vì tôn ti trật tự là cái buộc phải tuân lệnh. Những câu hỏi như “Vì sao ông lại là sếp tôi; vì sao tôi không phải sếp ông?” được cho là câu hỏi cuồng vọng, dị thường và nhảm nhí.

Do đó, ta có thể thấy văn hóa khởi nghiệp bắt đầu từ những thứ rất nhỏ. Đó chính là những câu chất vấn người khác, chất vấn cuộc đời rồi đến chính mình. Họ đã được thắp sáng bởi tầm nhìn chiến lược và sáng tạo không một rào cản nào của tương lai. Với dân tộc Do Thái, “Chutzpah” là hết sức bình thường.

Lời nhắn nhủ tương lai

Lời nhắn nhủ của Peres đã gieo hạt giống phát triển cho tương lai đất nước của ông:”Ben-Gurion nghĩ rằng tương lai chính là khoa học. Ông ấy luôn nói rằng quân đội không cần cập nhật công nghệ mới nhất, mà phải tiên đoán được công nghệ ngày mai.”

Bởi chính tư tưởng và hành động vượt thời đại của mình, Peres và Ben-Gurion đã định hướng cho một xã hội Israel từng bị coi thường, bị đe dọa, từng đói nghèo trở nên mạnh mẽ như một con mãnh hổ nhờ phát triển công nghệ.

Thật là một hành trình mạo hiểm. Nhất là đối với Peres – vị “cha già” đang ở tuổi 85 gần đất xa trời tưởng như không đủ sức lực cho bất kì một cuộc chinh chiến mới nào với định kiến xã hội, tư tưởng cũ kỹ, hủ lậu.

Nhưng đáng kỳ vọng hơn, chính là chưa bao giờ Peres suy nghĩ đến hai chữ “dừng lại”, “kết thúc tại đây” . Ông còn đổ tiền vào R&D (Nghiên cứu và phát triển) trước sự bất mãn của các lãnh đạo cấp cao trong Bộ quốc phòng. Ngày nay, Israel đã dẫn đầu thế giới về việc dành phần trăm GDP cho nghiên cứu và phát triển công nghệ an ninh quốc gia và khu vực công nghệ dân sự.

Những bài học ý nghĩa từ việc Peres dám quyết tâm phá rào cản xã hội, đẩy mạnh tinh thần “Chutzpah” vào những năm cuối đời. Đồng thời, việc gắn mác tuổi trẻ với khởi nghiệp là một rào cản cần vượt qua để ra ngoài biển lớn. Khởi nghiệp là tốt nhưng còn tốt hơn nếu phấn đấu trở thành công ty lớn, đa quốc gia.

Vậy, cốt lõi của quốc gia khởi nghiệp, của tinh thần Peres là gì? Đó chính là khả năng nghịch đảo, khởi biến hoàn cảnh từ nguy nan trở nên nhiều cơ hội hiếm có. Quan trọng hơn, chỉ khi hành động ngay tức khắc, mọi ước mơ, suy nghĩ mới có khả năng trở thành hiện thực.

"Khi một người đàn ông Israel muốn kết hôn, anh ta sẽ ngỏ lời ngay trong buổi tối hôm ấy. Khi một người doanh nhân Israel có một ý tưởng  anh ta sẽ thực hiện ngay trong tuần ấy!"

Quốc gia khởi nghiệp đã kể cho chúng ta nghe những bài học lớn lao, thực tiễn và sâu sắc như thế qua gần 2000 năm lưu vong của một dân tộc Do Thái được xưng tụng là “đứa con của Chúa” mang trong mình bộ gen thông thái nhất hành tinh.